Voetbalscheidsrechters hebben het tegenwoordig hard te verduren. Naast opmerkingen op het veld door de spelers, trainers of supporters, krijgen ze vaak ook haatreacties naar hun hoofd geslingerd op sociale media. Dat en verschillende andere redenen zorgen voor een scheidsrechterstekort. Wat doet Voetbal Vlaanderen tegen agressie op het veld en hoe willen ze het tekort aan scheidsrechters oplossen?
“De Belgische voetbalbond gaat momenteel op zoek naar 700 nieuwe scheidsrechters”, aldus Erik Lambrechts. Lambrechts is een Belgische voetbalscheidsrechter. Hij begon op zijn 17de op provinciaal niveau en is sinds 2012 voltijds scheidsrechter in Eerste Klasse. Hij is ook Recruitment en Retention Officer bij Voetbal Vlaanderen. “De arbitragewerking in België is gebaseerd op vijf pijlers: rekrutering, retentie, opleiding, doorstroming en evaluatie. Het is mijn taak om te zorgen dat er meer instroom komt aan scheidsrechters. Ik help mee aan campagnes en ik volg de jeugdopleiding op.”
Er zijn verschillende oorzaken voor het scheidsrechterstekort. Erik Lambrechts: “Je hebt weinig privéleven als scheidsrechter. Iedereen weet altijd wie je bent als je ergens bent en de combinatie tussen werk en gezin is niet makkelijk. Potentiële kandidaat-scheidsrechters haken af als ze al het geweld op tv zien. Ik vind wel dat de media soms overdrijft en dat er een negatieve perceptie gecreëerd wordt over scheidsrechters. Mensen moeten het eerst zelf eens proberen voordat ze een oordeel vellen over scheidsrechters.”
“De media creëert een negatieve perceptie over scheidsrechters” Erik Lambrechts
Inzetten op jeugd
Over de jaren heen heeft Voetbal Vlaanderen heel wat initiatieven gedaan om het scheidsrechterstekort op te lossen. In september 2021 was er de refereecampagne: ‘als je het beter weet, doe het dan zelf’’. “Veel mensen hebben de neiging om hun ongezouten mening te geven op sociale media”, zegt Erik Lambrechts. “Een speler of een scheidsrechter online uitschelden is natuurlijk minder confronterend dan op het veld. Onze campagne speelde hierop in door sommige critici rechtstreeks aan te spreken. Verschillende scheidsrechters van het hoogste niveau zoals Lawrence Visser of Nicolas Laforge lazen haatreacties voor met de naam van de criticus. De bedoeling was dat de haters zich aangesproken voelden.”
Naast campagnes wordt het tekort ook via de jeugd opgelost. Er is een Referee Ambassador, Referee Academy en Referee College. Erik Lambrechts: “De Referee Ambassador is een verantwoordelijke voor alle scheidsrechters binnen een club. Hij of zij moet jonge spelertjes interesse in de arbitrage bijbrengen nog voor ze de reglementaire leeftijd (15 jaar) bereikt hebben. De Referee Ambassador is alleen bij amateurclubs. De Referee Academy is vooral bedoeld voor jeugdspelers bij profclubs. Jongeren krijgen een cursus van een paar dagen en gaan nadien zelf als scheidsrechter aan de slag onder begeleiding. KV Kortrijk, KAA Gent en OH Leuven spelen hier al sterk op in. In de Referee College is er de ‘Ref in one day’-opleiding en kan men ook online een scheidsrechteropleiding beginnen.”
De ‘Week van de Official’ is een jaarlijks initiatief van 41 Vlaamse sportfederaties. Dit jaar ging deze week door van 1 tot 9 oktober. De bedoeling is om respect en waardering te tonen voor de inzet van alle officials in Vlaanderen. In deze week worden bijvoorbeeld scheidsrechters in de bloemetjes gezet door omstaanders. Op sociale media circuleert bijvoorbeeld de #bedanktscheids.
Gezag tonen
Geert Coussement werkt bij het meldpunt voor agressie tegen voetbalscheidsrechters. Hij was zelf 20 jaar lang scheidsrechter in derde provinciale en eerste nationale. Starten op 15-jarige leeftijd vindt Coussement te vroeg: “Als scheidsrechter heb je immers weinig tijd om te leren. Vanaf je eerste match ben je meteen baas op het veld. Dat brengt de nodige stress met zich mee bij beginnende scheidsrechters en dat doet hen ook vaak afhaken. Ouders vinden dat hun kind de tijd moet krijgen om te rijpen als voetballer, maar een scheidsrechter heeft geen tijd om zich aan te passen. Je moet vanaf je eerste match meteen alles kunnen.”
Geert Bossuyt is al 33 jaar lang scheidsrechter. Hij floot meermaals matchen op hoog niveau in tweede klasse en was lijnrechter in de hoogste voetbaldivisie van België. Momenteel fluit hij wedstrijden in derde nationale. Ook hij vindt de beginleeftijd van 15 jaar te jong. “Het is moeilijk om gezag uit te stralen als je als gastje een wedstrijd moet fluiten van volwassenen. Een tip voor toekomstige scheidsrechters: hoe luider je fluit, hoe meer gezag je uitstraalt.”
“Ouders vinden dat hun kind de tijd moet krijgen om te rijpen als voetballer, maar een scheidsrechter heeft geen tijd om zich aan te passen” Geert Coussement
Meldpunt mist slagkracht
Geert Coussement merkt een evolutie op in het aantal klachten: “Sinds vorig seizoen (2021-2022) neemt het aantal meldingen enorm toe. Het meldpunt bestaat sinds 2018 en in het begin had ik in het volledige seizoen vijf oproepen. Dit seizoen zijn we nog maar november en ik heb al vijf ernstige klachten van agressie gehad. Het meldpunt is vooral een luisterend oor en we helpen de slachtoffers met tips over wie ze moeten bereiken en wat ze moeten doen als ze nog eens in zo’n situatie terechtkomen. Ons meldpunt kan zelf geen straffen opleggen en mist dus wat slagkracht.”
“De recentste zaak die ik heb behandeld gaat over een scheidsrechter in Antwerpen die tot na zijn wedstrijd achtervolgd is geweest door een speler. De laatste tijd is het vooral agressie van spelers tegenover de scheidsrechters, meer specifiek fysieke agressie. Al dat geweld zorgt voor het scheidsrechterstekort. Tien jaar geleden waren we in West-Vlaanderen met meer dan 800 scheidsrechters, nu hebben we ongeveer 500 scheidsrechters. Er zijn nochtans meer wedstrijden dan vroeger.”
“De scheidsrechter krijgt vaak alle schuld. Spelers kunnen blijkbaar nooit iets verkeerd doen. Er worden nochtans meer doelkansen gemist dan dat de scheidsrechter verkeerde beslissingen neemt (lacht). Als de spelers, supporters en trainers echt nooit iets verkeerd zouden doen, dan zou dit meldpunt tegen agressie niet moeten bestaan.”
Psycholoog
Sinds 2021 is er een onderdeel psychologische begeleiding toegevoegd aan de basisopleiding voor nieuwe scheidsrechters. Er zijn ook jaarlijks bijscholingen over stress en agressie. Via concrete situaties worden scheidsrechters erop getraind om in stressvolle situaties met druk om te gaan.
“Begin de jaren 2000 konden scheidsrechters ook beroep doen op een psycholoog”, aldus Geert Bossuyt. “Dat zat toen nog niet verweven in de scheidsrechteropleiding. Er waren minder gevallen van agressie dus bijna niemand had nood aan een gesprek met een psycholoog. Nu gaan veel meer scheidsrechters naar een psycholoog voor een gesprek over hun wedstrijd, de druk, agressie en stress die ze ervoeren tijdens de wedstrijd.” Ook scheidsrechter Erik Lambrechts ging meermaals op gesprek bij een psycholoog: “Vooral in mijn beginjaren ging ik vaak naar een psycholoog. Ik was nog jong en ik wist niet goed hoe ik met agressie en stress moest omgaan.”
“Er worden meer doelkansen gemist dan dat de scheidsrechter verkeerde beslissingen neemt” Geert Coussement
Wegvluchten
Geert Bossuyt is al twee keer zwaar geconfronteerd geweest met agressie. “De eerste keer was tijdens een wedstrijd in tweede provinciale. Een speler kwam te vroeg uit de spelersmuur waardoor ik de vrije trap liet hernemen. De speler in kwestie kreeg hiervoor een tweede gele kaart en dus rood. De spanning bij de thuisploeg liep hierdoor hoog op. De vrije schop viel nadien binnen waardoor de thuisploeg in de laatste minuten verloor. Een supporter liep op het veld en sloeg me neer. Ik ben naar het ziekenhuis gebracht geweest met een zware hersenschudding. Er is nadien een rechtszaak geweest en de supporter heeft een geldboete moeten betalen. Hij was zelf ook speler bij de thuisploeg en hij is hiervoor drie jaar geschorst geweest.”
Ook tijdens een wedstrijd tussen White Star Lauwe en VK Westhoek was Geert Bossuyt het slachtoffer van agressie. “Een speler ging alleen op doel af, maar ik floot voor buitenspel. De doorgebroken speler was het niet eens met mijn beslissing. Hij kwam op mijn tenen staan waardoor ik hem een rode kaart moest geven. Enkele boze supporters stormden op het veld en liepen achter me aan. Ik vluchtte met het scheidsrechterkorps naar binnen. Uiteindelijk kwam de politie aan en werd de match stilgelegd.”
Fair play-ouder
In september startte Voetbal Vlaanderen met een nieuw proefproject genaamd ‘doedegijdatthuisook’. Een fair play-klassement en een fair play-ouder moeten agressie in het jeugdvoetbal verminderen. “We willen het probleem ook hier via de jeugd aanpakken”, zegt Erik Lambrechts. “Wat de ouders vaak zeggen aan de zijlijn, nemen jonge spelertjes mee naar de toekomst. Iedere club heeft twee sjaals gekregen om te geven aan de fair play-ouder. Zij zijn verantwoordelijk om supporters bij onsportief gedrag aan te spreken. Je kan als club zelf kiezen aan wie je de sjaals geeft.” Het is afwachten hoe het project loopt.